برات یا این که حواله چیست؟

برات ( draft ) یک مدرک تجاری است که بر پایه ی آن شخصی از شخص دیگر میخواهد که پولی را در وجه یا این که حواله‌کرد یک

شخص معلوم یا این که فرد ثالث در حین معلوم ( آتی ) بپردازد . به‌عبارت‌دیگر نوشته‌ای است که از سوی طلبکار برای فرد بدهکار

صادر می‌شود و فرد بدهکار در شکل تأیید آن با مسئولیت می گردد که وجه برات را در سررسید مشخص به طلبکار یا این که فرد

مشخص و معلوم پرداخت کند . در برات معمولاً سه نفر حضور دارا هستند .

• هر که برات را صادر می‌نماید ; برات نویس , برات‌کش , مُحیل , صادرکننده

• هر که ملزم به پرداخت برات است ; برات‌گیر , محال‌علیه

• هر کس مبلغ برات در وجه وی پرداخت می‌گردد ; دارای برات , محتال یا این که محال له

ماده ۲۳ الی ۳۰۴ ضابطه تجارت مرتبط با برات یا این که حواله است که از مهم ترین ورقه ها تجاری و از وسایل کلیدی پرداخت و

کسب اعتبار در معاملات بین‌المللی و داخلی به شمار می رود .

تاریخچه برات

ازآنجایی‌که سیستم خزانه و بانکداری در جمهوری اسلامی ایران باستان پیشینه‌ای طولانی دارااست , اشکال سندهای تجاری من جمله برات هم از چنان پیشینه‌ای برخوردار‌است . به حیث عده‌ای واژه و کلمه برات ریشه در پارسی دوچندان قدیمی داراست و همان‌طور که از اسم آن پیداست یعنی «برای تو» و به عبارتی حواله است . کلمه و واژه برات را برگرفته از کلمه عربی «براءه» در معنای بری الذمه شدن از دِین که در منابع عربی کاربرد دارااست هم میدانند .

منشأ بروز حواله برای انتقال طلب بوده‌ است . به‌این‌ترتیب که هنگامی فردی طلبی از دیگری داشته که هنوز موعد پرداخت آن نرسیده بود , با انتقال طلب خویش به فردی دیگر قابلیت و امکان یک خرید و فروش نسیه را برای خویش آماده می‌کرده و بدین‌ ترتیب منجر صرفه‌جویی در یک نوبت جابجایی پول می‌شده‌ است , یا این که فرد برای پرهیز از خطرها حمل‌ونقل پول در سفرهای طولانی پول خویش را به فرد دیگری پرداخته و به عبارتی مبلغ را از همکار یا این که دوست آن فرد در شهر مقصد اخذ می‌کرده‌ است ; ولی امروزه با دگرگون سازی در روش‌های جابجایی پول , هدف ها صادر شدن برات هم عوض شده و صادر شدن برات لزوماً به معنای انتقال طلب نمی‌باشد .

برات یا این که حواله چیست؟

وضعیت شکلی برات در ضابطه تجارت

بر طبق ماده ۲۳۳ ضابطه تجارت , قوانینی که بایستی در صورت ظاهری حواله در هنگام صادر شدن آن رعایت شود به‌صورت تحت است :

۱ . قید واژه « برات» بر روی مدرک ; جهت تفکیک و تشخیص آن از گونه های اوراق شبیه مانند محاسبه و سفته .

۲ . مورخ تحریر روز ماه سال ; مورخ بایستی با تمام حروف متن شود ; چون قابلیت و امکان تغییر تحول داراست .

۳ . اسم برات‌گیر ; یعنی اسم فرد واقعی یا این که حقوقی که وجه برات را بایستی پرداخت نماید , تثبیت گردد .

۴ . مبلغ برات ; طبق عرف , تثبیت مبلغ به عدد و حروف الزامی است و درصورتی‌که دو مبلغ وجود داشته باشد , مبلغ کم‌تر حیث میشود .

۵ . مورخ پرداخت ( سررسید برات ) ; برای برات ۴ دسته مورخ پرداخت نام برده شده‌است :

• به رؤیت یا این که به دیدار ; پرداخت برات به وسیله برات‌گیر به‌محض رؤیت آن کاسه ۲۴ ساعت . • به وعده از مورخ صادر شدن برات ; نشان‌دهنده اهمیت مورخ صادر شدن برات است . • به وعده از مورخ رؤیت ; مثلاً پیاله دو ماه از مورخ رؤیت برات . • موکول به تاریخی معلوم ; برات دارنده مورخ پرداخت باشد .

۶ . محل پرداخت وجه برات ; از جمله این که محل اقامت محال‌علیه باشد یا این که محل دیگر .

۷ . اسم دارای برات ; یعنی فردی که برات در وجه وی بایستی پرداخت شود .

• فرد مشخص و معلوم ; ذکر اسم و اسم خانوادگی دارای برات الزامی است . • حواله‌کرد ; فرد مشخص به‌عنوان دارای برات قادر است وجه آن را با ظهر نویسی به دیگری منتقل نماید .

۸ . شماره ورژن ; درصورتی‌که برات در نسخه ها متفاوت صادر شود .

برات دارنده سه مورخ است . مورخ صادر شدن برات , مورخ پذیرش به وسیله برات‌گیر و مورخ سررسید پرداخت وجه برات .

قابل ذکر است که درصورتی که این وضعیت رعایت نگردد , مدرک برات یا این که حواله نوعی گواهی غیرتجاری به حساب می آید ; یعنی وصف و کارکرد تجاری بودن خویش را ازدست‌داده و صورت صوری به خویش میگیرد .

ظهرنویسی یا این که پشت نویسی چیست؟ احتمالا فرد ثالث به‌عنوان دارنده‌ این گواهی و طلبکار وجه , مدرک را به دیگری واگذار نماید و آن دیگری به فرد دیگر و به همین ترتیب مدرک یک سری دست منتقل شود که در‌این‌حالت‌ آن شخصی که گواهی در غایت در اختیار وی قراردارد دارنده‌ پایانی به حساب میآید و کلیه‌ افراد قبلی از او به‌جز فرد صادرکننده و فرد برات‌گیر , ظهر نویس میباشند ( کسانی که پشت گواهی را امضا کرده‌اند تا دست‌به‌دست منتقل شود ) .

پذیرش برات یا این که عدم پذیرش ( نکول ) هنگامی چنین سندی در زمینه‌های تجاری به فعالیت می رود , نخست بایستی بوسیله فردی صادر شود . این فرد به عبارتی برات‌دهنده است . صادر شدن برات بوسیله این فرد نیز میتواند با امضا و نیز میتواند با مهر روی خویش برگه‌ی گواهی برات باشد . مرحله‌ی بعدی مرحله‌ی پذیرش برات است که به وسیله فرد برات‌گیر پذیرش میگردد . پذیرش برات هم همانند صادر شدن آن میتواند نیز با مهر و نیز با امضا روی خویش برگه‌ی برات باشد . پذیرش برات بوسیله این فرد تحمیلی نمی باشد , چه بسا در‌حالتی که به فرد صادرکننده‌ برات بدهکار باشد ; ولی در حالتی که پذیرش کرد مکلف به پرداخت است و نمی‌تواند از تعهد خویش امتناع نماید . چه بسا چنانچه به فرد صادرکننده بدهکار نباشد . امکان دارد درباره ی مدرک برات با اصطلاحی به عنوان «نُکول» مواجه شویم . نکول عبارت است از این که فرد برات‌گیر , برات و تأدیه‌ی وجه آن را پذیرش نکند و بگوید اینجانب چنین براتی را پذیرش نمیکنم .

در سوی چنین اثری اعتراض‌نامه‌ی نکولی صادر می شود و قبولی فرد دیگری به‌عنوان فرد ثالث روی این اعتراض‌نامه امضا میگردد . فرد ثالث هم صرفا پرداخت مدرک را به اسم صادرکننده بر عهده میگیرد و بعداز پرداخت وجه مدرک , حق بازگشت به صادرکننده را داراست . برای صادر شدن اوراق تجاری , پولی به عنوان مالیات دریافت میشود که در باب برات هم چنین است . به نسبت مبلغ وجه مقرر در برات , مالیات و حق تمبر دریافت می گردد . چاپ و دردست عموم قرار دریافت کردن گواهی تجاری برات وظیفه‌ی وزارت اقتصاد و میزان دارایی است و موقعیت ابطال و دریافت تمبر را مشخص و معلوم می نماید .

مزایا و معایب برات یا این که حواله عدم نیاز به جابه‌جایی بدون واسطه پول , ارتقاء امنیت در معامله‌ها , راحتی در مبادله و انبارش آسوده , از مزایای برات محسوب میشود ; البته روشن نبودن سیستم حواله‌ها به جهت تصویب غیر قانونی آن در بعضا مورد ها و به‌وجود داخل شدن حواله‌های تقلبی و تکثیر حواله سوای حامی از معایب آن بشمار میرود . سیستم حواله‌ها بجهت مزیت‌هایی که داشتند در حین مورخ به اقتدار خویش باقی ماندند و در‌این دربین دستخوش تغییرهای جالبی شدند . هریک از ما دوچندان بیش‌تر از آنچه فکرش را میکنیم با حواله‌ها در رابطه هستیم . ممکن است در چشم اولیه این‌طور به حیث نرسد ; البته در معاملات بورس هم عمل با حواله‌ ها به شمار می رود . در‌حالتی که نگاهی به مراحل عمل در بورس بیندازیم فهم آن راحت‌تر میگردد . به هنگام عرضه نخستین , افراد حقیقی و واقعی و حقوقی مبلغ مشخصی را پرداخت کرده و برعلیه آن سندی اخذ می نمایند . این مدرک که نشان‌دهنده مالکیت آنها بر تعداد مشخصی از سهام یک کمپانی است , در بازار ثانویه به‌عنوان یک حواله بدهی , قابل خرید و فروش خواهد بود . اما در‌این حواله‌ها قیمت مدرک شناور است ; یعنی سهامی که مثلاً روز جاری ۱۰ هزار تومان بها دارااست , امکان دارد فردا ۲۰ هزار یا این که ۵ هزار تومان بها داشته باشد ; البته بازهم در شمار حواله‌ ها قرار می گیرد .

کلام پایان در غایت می‌توان خاطرنشان کرد اشخاص میتوانند با به کارگیری از سندها تجاری محاسبه , سفته و برات به تجارت بپردازند . مدرک تجاری ارزیابی در صدر برای پرداخت در طول اکنون مورداستفاده قرار می‌گرفت و برای پرداخت آتی از برات به کارگیری می‌کردند . به‌مرورزمان در کاربرد محاسبه تغییراتی پدید آمد و به کارگیری از آن در طول آتی هم رایج شد . به‌این‌ترتیب مقدار به کار گیری از برات کم شده و امروزه اشخاص ترجیح می دهند در فعالیت‌های تجاری خویش به‌جای برات از تحلیل به کار گیری کنند .