نگاهی به حجم انتشار صکوک در دنیا و ایران

تاریخچه

ایدة انتشار صکوك اجاره براي نخستین بار توسط منذر قحف در مقالۀ معروف وي با عنوان "استفاده از اوراق اجاره دارایی براي پوشش شکاف بودجه" در سال1997 مطرح شد. با وجود این، انتشار عملی صکوك اجاره برخاسته از دو عامل اساسی است : اولین عامل از تولد ایده اي که در درون مؤلفه هاي شریعت می باشد ناشی میشود و عامل دوم، افزایش تبدیل دارایی ها به اوراق بهادار در بازارهاي مالی بوده است. ایدة تبدیل کردن دارایی ها به اوراق بهادار در دهه ي 1980 در تأمین مالی متعارف رایج شد و در دهه ي 1990 در ساختارهاي مختلف معاملات مالی توسط بانک هاي سرمایه گذاري اسلامی مورد استفاده قرار گرفت. به دلیل چنین تجربه اي ،متخصصان مالی در بانک هاي اسلامی و نیز علماي دینی تقریباً با ایدة تبدیل به اوراق بهادار کردن و نیازهاي اجرایی آن آشنا بودند. بنابراین ایدة اوراق اجاره دارایی و آشنایی با جزئیات عملیاتی دارایی هاي تبدیل شده به اوراق بهادار منجر به توسعۀ صکوك اجاره شد.

بانک های اسلامی

اولین تلاش ها براي غلبه بر مسألۀ نقدینگی که بانک هاي اسلامی با آن مواجه بودند، توسط بانک مرکزي مالزي در جولاي 1983 و پس از آن انجام شد که نخستین بانک اسلامی مالزي کار خود را شروع کرد و از اوراق بهادار دولتی یا اسناد خزانه که بهره پرداخت می کردند استفاده نکرد. بنابراین اوراق بی بهره با نام گواهی سرمایه گذاري دولتی منتشر شد. این گواهی ها نشان دهندة بدهی بانک اسلامی مالزي به دولت بود. نرخ بهره از پیش تعیین شده اي براي این اوراق وجود نداشت، بلکه نرخ بازدهی آن ها توسط دولت و به تشخیص آن اعلام میشد. کمیته اي به نام کمیتۀ سود تقسیمی مرکب از وزارت امور مالی، بانک مرکزي، واحد برنامه ریزي اقتصادي و بخش امور مذهبی دفتر نخست وزیري، براي اعلام منظم نرخ ها تعیین شد. رابطۀ ثابتی براي تعیین نرخ بازدهی وجود نداشت، بلکه تأکید بر ملاحظات کیفی به جاي صرفاً ملاحظات کََمی مطرح بود. براي تعیین نرخ بازدهی ،معیارهاي مختلفی مانند شرایط کلان اقتصادي، نرخ تورم و نرخ بازدهی سایر اوراق بهادار مشابه مورد توجه قرار داشت.