اوراق مشارکت چيست؟

دانشکده اموزش بورس و ارز اوراق مشارکت چيست؟

اوراق مشارکت:

همان طور که از اسم اين اوراق هم مشخص است، اوراق مشارکت اوراق بهاداري است که بيانگر مشارکت دارنده آن در يک طرح است.

اجازه بدهيد با يک مثال توضيح دهيم.

فرض کنيـد يک شرکت پتروشيمي براي راه‌اندازي خط توليد جديد، به 200 ميليارد تومان سرمايه جديد نيـاز دارد.

همچنين براساس بررسي‌هاي کارشناسي، درصورت راه‌اندازي اين خط توليـد،

سرمايه صرف شده براي آن ظرف مدت 4 سال پس از راه‌اندازي، از محل افزايش درآمد ناشي از فروش محصولات جديد،

جبران شده و ميزان سوداوري شرکت هم طي اين مدت، سالانه 25 تا 30 درصد افزايش خواهد يافت،

به بيان ديگر، طرح مذکور داراي توجيه اقتصادي است.

در چنين حالتي، يکي از روش‌هايي که شرکت خودروساز مي‌تواند براي تأمين سرمايه موردنيـاز خود از آن استفاده کنـد،

انتشار اوراق مشارکت است.

به اين ترتيب، شرکت خودروسازي با فروش اين اوراق به سرمايه‌گذاران، منابع مالي مورد نياز خود را از آنها تأمين کرده

و سرمايه‌گذاران نيز در ازاي اين مشارکت، به نسبت سرمايـه خود در منافع حاصل از راه‌اندازي خط توليد جديـد شريک خواهنـد شد.

مهم‌ترين جذابيت اوراق مشارکت در مقايسه با ساير انواع اوراق بهادار مانند سهام، تضمين پرداخت سود است،

به‌ اين معنـا که دارنده اوراق مشارکت اطمينان دارد که سود مشخص و تضمين‌شده‌اي را به‌عنوان سود علي‌الحساب،

در فواصل زمانـي معيـن، دريافت مي‌کند. اما چه کسي، پرداخت حداقل سود را تضمين مي‌کند؟

طبيعتا شرکت يا سازمان منتشرکننده اين اوراق نمي‌تواند خودش، پرداخت سود اوراق را هم تضمين کند.

در حال حاضـر، سود اغلب اوراق مشارکتي که در کشور منتشر مي‌شود،

توسط بانک‌ها و موسسات مالي معتبر و يا دولت، تضمين مي‌شود،

بنابراين، خريدار اين اوراق اطمينان دارد که در سررسيدهاي مشخص، سود تعهدشده را دريافت مي‌کنـد.

نکات قابل توجه در مورد اوراق مشارکت

1- همان طور که قبلا هم گفتيم، بين ريسک و بازده رابطه مستقيـم وجود دارد،

بنابراين اوراق مشارکت، با توجه به اينکه بازدهي تضمين شده دارند و ريسکي را متوجه سرمايه‌گذار نمي‌کنند،

بنابراين بازده مورد انتظار آنها هم در مقايسه با ساير انواع اوراق بهادار، کمتـر است.

2- سود تضمين‌شده اوراق مشارکت، به صورت علي‌الحساب به دارنده اوراق پرداخت مي‌شود،

به اين معنا که پس از پايان پروژه و در سررسيد نهايي،

ناشر اوراق موظف است سود قطعي پروژه را محاسبه کرده و درصورتي که سود قطعي پروژه، بيشتر از سود علي‌الحساب پرداختي به خريداران اوراق باشد باشد،

مابه‌التفاوت را به آنها پرداخت نمايد.

البته، درصورتي که سود قطعي پروژه، از سود علي‌الحساب پرداختي کمتر باشد، جبران مابه‌التفاوت برعهده ضامن اوراق مشارکت است

و ضرر و زيانـي از اين بابت، متوجه خريدار اين اوراق نيست.

3- اوراق مشارکت، اغلب بي‌نام منتشر شده و فردي که اين اوراق را در اختيار دارد، مالک آن شناخته مي‌شود، بنابراين بايد از اوراق مشارکت نيز همانند اسکناس و بلکه بيشتر از آن، مراقبت کرد. البته، بانک‌ها معمولا اين امکان را براي خريداران اوراق مشارکت فراهم مي‌کنند که بتوانند اوراق خريداري شده را نزد بانک، به امانت بگذارند تا از مواردي مانند سرقت، آتش‌سوزي و... در امان باشد.

4- سود اوراق مشارکت،

معاف از پرداخت ماليات است و اين موضوع نيز يکي از جذابيت‌هاي سرمايه‌گذاري در اوراق مشارکت محسوب مي‌شود.

5- سود اوراق مشارکت، در فواصل زماني تعيين شده (مثلا يك ماهه يا سه ماهه) و ازطريق برگه‌هايي که همراه اوراق مشارکت، به خريدار تحويل مي‌شود،

به وي پرداخت مي‌شود. درصورتي که فرد اوراق مشارکت را نزد خود نگهداري کند،

هنگام تحويل برگه‌هاي دريافت سود به بانک، بايد اصل اوراق مشارکت را هم به همراه داشته باشند تا مالکيت فرد بر اين اوراق، توسط بانک احراز شود.

البته، همان طور که گفته شد، خريدار اوراق مشارکت مي‌تواند اوراق خود را نزد بانک به امانت گذارده و با پرداخت کارمزد جزئي،

از بانک بخواهد تا سود اوراق را در سررسيدهاي تعيين شده، به صورت منظم به حسابش واريز نمايد.

6- باتوجه به اينکه طرح‌هايي که براي تأمين مالي آنها، اوراق مشارکت منتشر مي‌شود،

معمولا طرح‌هاي زمان‌بر هستند، بنابراين اوراق مشارکت نيز اغلب با سررسيدهاي سه تا چهارساله منتشر مي‌شوند.

اما اگـر خريدار اوراق به هر دليل، قبل از دوره سررسيد به پول خود نياز پيدا کرد،

مي‌تواند با مراجعه به يکي از شعب بانکي که اوراق را از آن خريداري کرده، ضمن تحويل اوراق مربوطه به بانک، اصل پول خود را دريافت نمايد.

طبيعتا سودهاي دريافتي تا تاريخ تحويل اوراق به بانک نيز به عنوان سود دوره مشارکت، متعلق به فـرد مي‌باشد.

البته معمولا درصورت تسويه زودتر از موعد، بانک‌ها نرخ سود قابل پرداخت به مشتري را اندکي کاهش داده (مثلا از 20 درصد به 19 درصد) و مابه‌التفاوت نرخ جديد با نرخ پرداختي تا آن زمان را، از مشتري دريافت مي‌کنند.

7- درصورتي‌که اوراق مشارکت در بورس يا فرابورس نيز پذيرفته شده باشند،

دارنده اين اوراق مي‌تواند براي فروش آنها قبل از سررسيد، به يکي از شرکت‌هاي کارگزاري بورس مراجعه کرده و براساس روشي که در برنامه‌هاي قبل توضيح داديم،

نسبت به فروش اوراق خود اقدام نمايد. در اين صورت، طبيعتـا اوراق مشارکت نيز همانند سهام،

براساس قيمتي که در بورس براي آن متقاضي وجود داشتـه باشد، فروختـه خواهد شد

و سود دارنده اوراق مشارکت نيز از بابت تسويه زودتر از موعد، کاهش نمي‌يابد.

در پایان

در پايان هم به اين نکته اشاره کنم که در حال حاضر، علاوه‌بر شرکت‌هاي فعال در بخش خصوصي، دولت و شهرداري‌ها هم براي تأمين منابع مالي موردنياز براي پروژه‌هاي عمراني، زيربنايي و...، اقدام به انتشار اوراق مشارکت مي‌نمايند.

ساخت خطوط جاده‌اي و ريلي، سـد، تونل، نيروگاه، مجتمع‌هاي اداري و مسکوني و...،

نمونه‌هايي از مواردي است که دولت و يا شهرداري‌ها، براي تأمين مالي آنها اقدام به انتشار اوراق مشارکت مي‌کنند

و تبليغات آنها هم در رسانه‌ها، به وفور مشاهده مي‌شود.