برخی از اصطلاحات تخصصی بورس اوراق بهادار

برخی از اصطلاحات تخصصی بورس اوراق بهادار

Backwardation وارونگی

وارونگی Backwardation به تئوری گویند که با توجه به مبلغ قرارداد آتی و زمان انقضا آن توسعه پیدا کرده است. در تئوری وارونگی مبلغ قرارداد آتی با توجه به نزدیک شدن به سررسید آن افزایش میابد، حال آنکه بطور معمول ارزش این قرارداد‌ها با نزدیک شدن به زمان سررسید کاهش میابد. این پدیده هنگامی رخ می‌دهد که بازده قرارداد از نرخ بدون ریسک تجاوز نماید. در این نوع قرارداد و شرایط فروشنده اوراق یا دارایی زمانی بیشترین منفعت را می‌برد که تا لحظه نهایی مقرر در قرارداد یا انقضا دارایی را تحویل خریدار ندهد.

Mutual Fund صندوق سرمایه‌گذاری مشترک

صندوق سرمایه‌گذاری مشترک Mutual Fund به صندوقی گویند متشکل از وجوه دریافت شده از سرمایه‌گذاران متعدد که وجوه این صندوق در بازارهای مختلف از جمله سهام ، اوراق بهادار، اوراق قرضه، ابزار پولی و ابزار مالی مشابه سرمایه‌گذاری شده است. این صندوق‌ها توسط مدیران پولی مدیریت شده و هدف صندوق افزایش دارایی و پرداخت سود دوره‌ای می‌باشد. پرتفوی متشکل این صندوق‌ها مطابق با هدف سرمایه‌گذاران در صندوق طراحی شده و در اساسنامه صندوق بدان اشاره شده است. یکی از خصوصیات بارز این صندوق‌ها ایجاد دسترسی برای سرمایه‌گذاران خرد با دارایی کم به پرتفو‌ی حرفه‌ای است که توسط مدیران سرمایه‌گذاری حرفه‌ای مدیریت می‌شوند. در صورت عدم وجود این صندوق‌ها، دسترسی سرمایه‌گذاران خرد به برخی از بازارها بسیار سخت یا غیر ممکن است. خرید و فروش سهام این صندوق‌ها با توجه به قیمت روز دارایی‌ها در بازار است که از آن به اسم خالص ارزش دارایی (Net Asset Value or NAV) نیز یاد می‌شود.

Monopsony ماناپسونی

ماناپسونی یا Monopsony بازاری شبیه به ماناپولی (Monopoly یا بازار در انحصار فروشنده) است با این تفاوت که انحصار در دست خریدار است و این خریدار است که با حجم و قدرت بالای خود در خرید بازار را از کنترل کرده و بر عکس شرایط مانوپولی قیمت‌ها را کاهش می‌دهد. برای مثال شرکت وال‌مارت توانسته است بعنوان بزرگترین شرکت خرده‌فروشی در دنیا این شرایط را برای خود فراهم کند و تمام تامین‌کنندگان و تولید‌کنندگان را تحت فرمانروایی خود قرار دهد. شرکت خریداری که از شرایط ماناپسونی بهره می‌برد در مواردی حتی شرایط قرارداد را برای تولید‌کنندگان دیکته می‌کند.

Arbitrage آربیتراژ

آربیتراژ (Arbitrage) به مفهوم کسب سود از اختلاف قیمت در دو یا چند بازار است. البته شاید خیلی از تراکنش ها ی مالی وفق این تعریف آربیتراژ خوانده شود ولی باید توجه داشت که آربیتراژ به صورت آکادمیک به مجموعه تراکنش های مالی ای اطلاق می شود که در هیچ حالتی باعث زیان نشده و حداقل در یک حالت باعث سود شود به عبارتی آربیتراژ به طور ایدآل یک معامله بدون ریسک(Risk Free) است. شرط دیگر اطلاق آربیتراژ به تعاملات مالی اینست که خرید و فروش به صورت همزمان انجام شود. در حالتی که قیمت‌ها در بازارهای مختلف امکان آربیتراژ را نداشته باشد می‌توان گفت که که بازارها در تعادل آربیتراژی (Arbitrage Equilibrium) هستند. از مصادیق بارز آربیتراژ معاملات ارزی و سود بردن از نرخ تبدیل ارزهای مختلف در بازارهای مختلف است. آربیتراژ (و به تبع آن بازار یا قیمت بدون آربیتراژ) کلیدی ترین مفهوم برای متخصصین فاینانس است و همان نقشی را بازی می کند که "تعادل" برای اقتصاددان ها دارد. البته فهم من این است که فقدان آربیتراژ و تعادل در واقع دو روی یک سکه هستند و هر دو به مفاهیم مشترکی اشاره می کنند.

Return on Asset یا بازده دارایی ( ROA )

بازده دارایی یا Return on Asset or ROA یک شاخص از چگونگی سودآوری شرکت وابسته به کل دارایی‌های آن شرکت می باشد. ROA یک ایده درباره مدیریت کارآمد در رابطه با استفاده از دارایی‌ها در جهت تولید سود (دارایی‌های مولد) به ما می‌دهد که از طریق تقسیم سود سالیانه به کل دارایی شرکت محاسبه می‌شود. ROA به صورت درصد بیان می‌شود و بعضی اوقات به بازده سرمایه‌گذاری Return On Investment or ROI اشاره دارد.

بازده دارایی (ROA) = سود خالص / کل دارایی‌ها

شایان ذکر است که در برخی مواقع سرمایه‌گذاران هنگامی که این محاسبه را انجام می‌دهند هزینه بهره را به خالص درآمد اضافه می‌کنند. ROA به شما می‌گوید چه مقدار سود از دارایی‌های سرمایه‌گذاری شده بدست آمده است . ROA به شدت وابسته به صنعت می‌باشد و به این دلیل هنگامی که از ROA به عنوان مقیاسی برای مقایسه استفاده می‌شود بهتر است در برابر مقدار ROA های گذشته شرکت یا ROA شرکت مشابه‌ای مقایسه صورت پذیرد. دارایی‌های شرکت از بدهی و حقوق صاحبان سهام شامل شده‌اند و برای اداره وجوه شرکت استفاده می‌شوند مقدار ROA یک ایده به سرمایه‌گذار می‌دهد که شرکت تا چه حد در تبدیل پولی که سرمایه‌گذاری کرده است به سود خالص موفق بوده است. مقدار بالای ROA بهتر است زیرا شرکت پول بیشتری را از سرمایه‌گذاری کمتری بدست آورده است.

Return On Invested Capital یا بازده سرمایه (ROIC)

بازده سرمایه یا Return On Invested Capital - ROIC به محاسباتی گویند که حاکی از کیفیت سرمایه‌گذاری شرکت با استفاده از سرمایه در دست آن است. نسبت بدست آمده از محاسبه بازده سرمایه بیان‌کننده توانایی و تشخیص مناسب شرکت در سرمایه‌گذاری‌ها و پرداخت بازده آن به صاحبان سهام شرکت است. مقایسه "بازده سرمایه" با "میانگین موزون هزینه سرمایه" یا WACC، نشانگر کیفیت و کارایی سرمایه‌گذاری است، و چنانچه بازده سرمایه بیشتر از میانگین موزون هزینه سرمایه باشد این بدان معناست که نهاد دارای بازده مثبت واقعی (و نه تنها عددی) بوده است. فرمول محاسبه بازده دارایی شرح ذیل می‌باشد:

‌فرمول بازده سرمایه

خالص سود = Net income سود سهام = Dividends سرمایه کل یا سرمایه سرمایه گذاری شده = Total Capital سرمایه کل شامل بدهی‌های دراز مدت و سهام شرکت (عادی و ممتاز) است و از آنجایی که بسیاری از نهادها درآمدهای جانبی نیز دارند بسیاری از شرکت‌ها مبلغ "خالص سود عملیاتی پس از کسر مالیات" یا NOPAT را در این محاسبات جایگزین "خالص سود" می‌کنند روش دیگر انجام محاسبه استفاده از عدد "سود ناخالص قبل از کسر سود تسهیلات و مالیات" است. بدین ترتیب فرمول بصورت ذیل تغییر می‌کند:

‌فرمول بازده دارایی

بازده سرمایه همیشه در قالب درصد بیان میشود و سرمایه سرمایه‌گذاری شده می‌تواند خرید ساختمان، ماشین آلات صنعتی، پروژه و یا حتی شرکت‌های دیگر باشد. انتقاد اصلی وارده به این محاسبات فقدان شفافیت محاسبات و عدم بیان آن از چگونگی کسب درآمد است. این محاسبات همیشه در تحلیل‌های مالی و تحلیل صورت‌های مالی انجام شده ولی هیچگاه به‌تنهایی بیان کننده منبع درآمد آن نیست.

ROI یا نرخ بازگشت سرمایه (return on investment)

معادل ROI نرخ بازگشت سرمایه (Return on Investment) است. این نسبت سود حاصل از سرمایه‌گذاری را در قالب درصدی از هزینه‌ی اولیه به شما نشان می‌دهند. نرخ بازگشت سرمایه (ROI) بصورت درصدی از هزینه‌ی خرید محاسبه می‌شود و به سرمایه‌گذاران نشان می‌دهد در پروژه X چقدر سود بدست آورده‌اند. بنابراین این نسبت برای ارزیابی چگونگی عملکرد سرمایه‌گذاری در اندازه‌های متفاوت از این نسبت استفاده می‌شود. بطور مثال نرخ بازگشت سرمایه در سرمایه‌گذاری در بورس را می‌توان با سرمایه‌گذار دیگر در زمینه املاک مقایسه کرد. در مقایسه دو نرخ بازگشت سرمایه، نوع سرمایه‌گذاری مهم نیست، زیرا در محاسبه ROI فقط به هزینه‌ها و سود هر سرمایه‌گذاری توجه می‌شود. محاسبه ROI یکی از پرطرفدارترین نسبت‌ها در سرمایه‌گذاری است، مدیران از این نسبت برای مقایسه عملکرد در تجهیزات سرمایه‌ای استفاده می‌کنند و از طرف دیگر سرمایه‌گذاران با این نرخ تشخیص می‌دهند کدامیک از سهام خریداری شده بازگشت سرمایه بهتری برایشان داشته است.

فرمول نرخ بازگشت سرمایه

نرخ بازگشت سرمایه، با کم کردنِ هزینه از درآمد کل و تقسیم آن بر هزینه‌ی کل محاسبه می‌شود. محاسبه نرخ بازگشت سرمایه (ROI) به سادگی انجام می‌شود اما در عین حال می‌تواند پیچیده باشد. زیرا هزینه‌ و درآمد کل برای هر فرد می‌تواند متفاوت باشد. شاید برای یک مدیر، به جای درآمد و هزینه در این فرمول، فروش خالص و هزینه‌ی کالای فروخته شده مطرح باشد. یا یک سرمایه‌گذار که دید جهانی‌تری دارد، از کل فروش و همه هزینه‌‌هایی که در فرایند تولید و فروش محصول پرداخت شده‌اند استفاده کند. پس هیچ معادله‌ی استاندارد و واحدی برای محاسبه نرخ بازگشت سرمایه (ROI) وجود ندارد. مهم دانستن این نکته مهم است که سودها درصدی از درآمد هستند. برای درک صحیح نسبت (ROI)، باید بفهمید که چه درآمدها و هزینه‌هایی در این معادله استفاده می‌شوند.