اوراق اجاره ،يکي از انواع اوراق بهادار بدون ريسک

اگر به خاطر داشته باشيد‏، در معرفي اوراق مشاركت گفتيم كه اين اوراق، به اين دليل اوراق مشاركت نام‌گذاري شده است كه در واقع، خريدار اين اوراق با منتشركننده (ناشر) اوراق، در يك طرح مشخص مانند احداث نيروگاه، جاده، سد و... مشاركت كرده و در منافع ناشـي از اين طرح، سهيم مي‌شود،

بنابراين، اوراق مشارکت نشان‌دهنده نوعي رابطه شراکت بين فروشنده و خريدار اين اوراق مي‌باشد.

در اوراق اجاره هم ارتباطي مشابهِ اوراق مشاركت ولي در قالب رابطه موجر و مستأجري، بين خريدار و فروشنده اين اوراق برقرار مي‌شود. اجازه بدهيد با يك مثال، توضيـح دهيم.

فرض كنيد يك شركت هواپيمايي براي افزايش ظرفيت حمل و نقل مسافر، نياز به يك فروند هواپيماي جديد دارد، اما در حال حاضر، منابع مالي لازم براي خريد هواپيما را در اختيار ندارد.

فکر مي‌کنيد چه گزينه ديگري به جز خريـد، پيش روي اين شرکت قـرار دارد؟ همان طور كه اگر كسي قادر به خريد منزل براي سكونت نباشد، اقدام به اجاره منزل مسكوني مي‌كند، شرکت هواپيمايي هم مي‌تواند هواپيماي مورد نياز خود را اجاره کرده و در فواصل زماني مشخص، به مالک هواپيما اجاره‌ بها بپـردازد.

اين امكان از طريق انتشار اوراق اجاره، براي شرکت هواپيمايـي فراهم مي‌شود. اما چگونـه؟ انتشار اوراق اجاره ازطريق يک نهاد مالي به نام "نهاد واسط" انجام مي‌شود، به اين صورت که ابتدا، نهاد واسط اوراق اجاره را منتشر و ازطريق شبکه بانکي و يا بازار سرمايه، اين اوراق را براي فروش، عرضه مي‌کند.

با فروش اين اوراق به سرمايه‌گذاران، منابع مالـي لازم براي خريد هواپيما در اختيار نهاد واسط قرار مي‌گيرد. سپس نهاد واسط به وكالت از سرمايه‌گذاران، هواپيماي موردنظر را خريداري كرده و براي دوره مشخص، به شركت هواپيمايي اجاره مي‌دهد.

شركت هواپيمايي هم که با استفاده از اين هواپيماي جديد، توانسته است درآمد خود را افزايش دهد، در فواصل زماني معين (مثلا هر سه ماه يك‌بار)، اجاره بها را به شركت واسط پرداخت مي‌كند و شركت واسط نيز كه در واقع، وكيل سرمايه‌گذاران محسوب مي‌شود، مبلغ اجاره بها را به آنها پرداخت مي‌نمايد.

در پايان دوره اجاره نيز شرکت واسط به وکالت از سرمايه‌گذاران، هواپيمـا را به قيمت اسمي، يعني همان قيمتي که خريداري کرده است، به شرکت هواپيمايي فروخته و اصل پول خريداران اوراق اجاره را به آنها باز مي‌گرداند. اجازه بدهيـد يک ‌بار ديگر، فراينـد عرضه اوراق اجاره در مثال فـوق را به شكل دقيق‌تر مرور کنيم:

1- دريافت مجوزهاي لازم از سازمان بورس و اوراق بهادار

2- انتشار اوراق اجاره توسط نهاد واسـط و فروش اين اوراق به سرمايه‌گذاران

3- خريد هواپيمـا توسط نهاد واسـط، با منابع مالي حاصل از فروش اوراق اجاره

4- اجاره‌‌دادن هواپيمـا به شرکت هواپيمايـي

5- دريافت اجاره‌بهـا از شرکت هواپيمايي، توسط نهاد واسط و پرداخت اجاره‌بها به سرمايه‌گذاران در فواصل زماني تعيين شده

6- فروش هواپيما در پايان دوره اجاره به همان قيمت خريد، توسط نهاد واسط و بازگرداندن اصل پول به سرمايه‌گذاران

شکل بسيار ساده فرآيند انتشار اوراق اجاره در مثال شرکت هواپيمايي، بصورت زير است:

نکته‌اي که بايد مدنظر قرار گيرد، اين است که سود حاصل از سرمايه‌گذاري در اوراق اجاره، در واقع همان مبالغ اجاره‌بهايي است که خريداران اوراق، در طول دوره اجاره دريافت مي‌کنند. اين مبلغ، معمولاحداقل معـادل سود اوراق مشارکت و حتي بعضا، مقداري بيشتر تعيين مي‌شود تا اوراق اجاره، جذابيت لازم را براي سرمايه‌گذاران داشته باشند. همچنين سود حاصل از اوراق اجاره نيـز همانند سود حاصل از اوراق مشارکت، از پرداخت ماليات معاف است.

نكته ديگـر اينکه در اوراق اجاره نيز همانند اوراق مشارکت، خريداران اوراق به نسبت ميزان سرمايه‌گذاري، مالک دارايـي محسوب مي‌شونـد و بر همين اساس، اجاره‌بها دريافت مي‌کنند، بنابراين، اوراق اجاره نيز همانند اوراق مشارکت، يک اوراق بهادار اسلامي محسوب مي‌شود که به پشتوانه يک دارايي معين (مثل هواپيما) منتشر شده است.

در اين قسمت، تلاش کرديم اوراق اجاره را در قالب مثال شرکت هواپيمايي، به شما معرفي کنيم. البته توجه داشته باشيـد که اوراق اجاره، فقط براي اجاره هواپيما به کار برده نمي‌شود و تأمين منابع مالي موردنياز براي هر نوع دارايي بادوام مانند خودروهاي سبک و سنگين، ساختمان، ماشين‌آلات صنعتي و... که قابليت اجاره‌دادن را داشته باشند، ازطريق انتشار اوراق اجاره ممکن است.

در ايران هم تاکنون شرکت‌ها براي موارد متعددي همچون تأمين هواپيـما، توربين‌هاي گازي، واگن قطار، ساختمان و... اوراق اجاره منتشر کرده‌اند که در تمامي موارد، با استقبال بسيار خوب سرمايه‌گذاران مواجه شده است.

دانشکده آموزش بازار بورس و بازار ارز ( فارکس )