وقایع اقتصادی بازار بورس در سال ۱۳۹۱

سال ۱۳۹۱ هم برای بورس با وقایع اقتصادی تاریخی اش با پایان رسید.درست یکسال پیش در همین ایام اسفند ماه و با نزدیک شدن به حال و هوای عید،بازار در یک روند نزولی آرام چند ماهه به سر می برد.اخبار پیرامونی گاهی نگران کننده و گاهی امید بخش بود . تا اینکه سال نو شد و با نام گذاری این سال به نام سال تولید ملی،حمایت از کار و سرمایه ایرانی، فعالان بورسی که احساساتشان در معاملاتشان به خوبی قابل مشاهده است،از این نام گذاری و نتایج مثبت آن بر اقتصاد و بورس شادمان شدند و شروع طوفانی را در فروردین ماه با کسب بازدهی ۵ درصدی(منظور رشد شاخص کل است)آن هم در ماهی که تنها ۱۶ روز کاری داشت،رقم زدند. در ماه های بعد انتظار همراه با افت کند بازار را به سمت تیر ماه و نتایج مذاکرات ایران و شش کشور مدعی سوق داد.تحریم خرید نفت از ایران در تیر ماه که شروع شد گویی بورس تهران تازه متوجه شد تاثیر این مرحله از محدودیت ها می تواند شدیدتراز همه مراحل قبلی باشد.این نگرانی همزمان ریزش بازار بورس تا مرداد ماه و رشد دلار را سبب ساز شد. با توجه به اینکه در شاخص اینروزهای بازار سود نقدی مجامع تاثیر مثبت می گذارد ، افت ۱۰ درصدی شاخص معادل ریزش میانگین ۲۲ درصدی قیمت ها بود.(۱۲ درصد کل بازار به عنوان سود نقدی تقسیم می شود).هر چند صنایعی بودند که به واسطه کاهش معنی دار میزان تولید در گزارش های سه ماهه، قیمت سهامشان بسیار بیشتر از میانگین کاهش یافت.این روند ادامه یافت تا یک اتفاق جالب که نشان از کم تجربگی نسبی بورس تهران دارد، ورق را به سویی دیگر برگرداند. بورس ۴۰ ساله که عملا مدیران و تحلیلگرانش همزمان در حال رشد و تعالی هستند و سال به سال بر تجربه خود می افزایند ، تا کنون روند کاهش شدید ارزش پول ملی و تاثیر آن بر سهام شرکتها را به صورت کامل تجربه نکرده بودند. بنابراین اولین تاثیر بازار در شش ماهه ابتدای سال روند نزولی ناشی از نگرانی ها بود.کم کم این زمزمه در بورس پیچید که این شرکت های معدنی که محصولاتشان مستقیم یا غیر مستقیم به قیمت های جهانی و نرخ دلار وابسته است چه ها که نمی کنند! از اینجا بود که بسته به نوع دیدگاه و کاراکتر تحلیل گران سود های هر سهم شرکت ها با تلورانس بعضا ۱۰۰ درصدی پیش بینی شد.اینکه در همه کشورها بعد از کاهش ارزش پول ملی و البته با یک دوره تاخیری ، شاهد رشد شاخص های بورس هستیم در ایران سال ۹۱ تجربه شد و برای همیشه در  حافظه تاریخی کلی این بازار به ثبت رسید. در این میان و از مهر ماه مکانیزم اتاق مبادلات ارزی بعد از کلی بحث و تبادل نظر پیرامون تشکیل بورس ارز یا هر راهکار دیگری ،عملیاتی شد.در ابتدا قرار بود نرخ ارز در این اتاق ۳ درصد زیر قیمت بازار آزاد باشد اما آنقدر این مکانیزم ناگهانی و بدون برنامه ریزی شروع شد که به تدریج و بدون اینکه کسی سئوالی بپرسد یا اساسا سئوالی ایجاد شود نرخ حوالی ۲۵۰۰ تومان با نوسان یک یا چند ریال در روز ثابت فرض شد و عملیات آن هم به تدریج نظم و نظام یافت .همزمان که این مکانیزم راه اندازی شد اقتصاد ایران هم بر اثر شوک ارزش واقعی پول ملی وارد فاز رکودی شد که عملا به آرام تر شدن بازار ارز تا حدودی کمک کرد. رشد شاخص کل بورس در ابتدا همگام با نرخ دلار بود.یعنی اگر دلار از ۲۵۰۰ تومان شد ۳۰۰۰ تومان بر شدت محاسبات سودآوری افزوده میشد و همین روند از ۳۰۰۰ به ۳۵۰۰ تومان اتفاق می افتاد.تا اینکه بورس کالا و وزارت صنعت ،معدن و تجارت که این روند را برای کلیت اقتصاد و معیشت مردم خطرناک دیدند بحث کنترل قیمت گذاری در بورس کالا را پیش کشیدند و ترمز این سیکل رشد دلار، رشد قیمت ها در بورس کالا و بعد هم رشد سهام شرکت ها را کشیدند. از این پس قیمت ها در بورس کالا با نرخ ارز مبادله ای محاسبه شد و کمتر شاهد رشد بیشتر قیمت ها بودیم.به مرور هر چه گذشت و گزارش های شرکت ها در نه ماهه امسال منتشر شد ، تحلیل گرانی که ذاتا خوش بین هستند و سودهای نجومی برای شرکتها در نظر می گرفتند مشاهده کردند رشد بهای تمام شده همگام با رشد فروش آن بهشت مفروض را با دشواری هایی روبرو کرده است.این بود که بازار از دی ماه از رشد شتابان خود کاست و مجددا به فکر فرو رفت که حالا چه می شود؟ برای اینکه پاسخ این سئوال خود را بگیرد منتظر ماند.دی و بهمن با همین منوال گذشت تا اینکه گزارش های شرکت ها از پیش بینی سود سال ۹۲ بر تارنمای کدال آغاز شد.گزارش ها عموما به انتظارات نمی رسید.سال ۹۱ فقط با شش ماه اتاق مبادلات این سود ها حاصل شد حالا چطور است که با فرض کل سال فروش با ارز مبادله ای ، آن جهش های مورد انتظار بازار در سودآوری شرکت ها مشاهده نمی شود؟ خیلی ها این موضوع را به محافظه کاری مدیران شرکت ها نسبت دادند.محافظه کاری که در مواقعی می تواند صفت پسندیده ای به خصوص برای مدیران باشد، بعضا به حدی اغراق آمیز است که نمیتوان از آن به عنوان تصمیم درست مدیریتی یاد کرد.حالا بازار در حال محاسبه است که ببیند بالاخره برای سال ۹۲ می توان بر رشد بورس اطمینان پیدا کرد یا نه؟ بماند که هر وقت می گوییم رشد منظور همان رشد ریالی است.همگان می دانند که با تبدیل شاخص بورس تهران به شاخصی دلاری نه تنها این همه رشد اخیر رشد نیست که ما را حتی به نزدیکی های ارزش واقعی دارایی ها در یکسال قبل هم نمی رساند. بازدهی بازارهای موازی همچون ارز و طلا که از طرف مردم عادی جایگزین بورسی شد که هیچگاه بر فرهنگ سازی درست و اصولی آن همت نگماردیم، به مراتب بیشتر از رشد ریالی بورس تهران بود. در ماه پایانی همین سال پر تلاطم خبرهای خوبی از احتمال توافق در مسائل کلان و به تبع آن احتمال کاهش ارزش همین دلاری است که این همه نوسان و بعضا تلاطم را به بازارها و زندگی مردم وارد کرد.اگر اینطور باشد این کاهش احتمالی تا کجا می تواند باشد و اصلی ترین پایه مفروضات تحلیل گران چه می تواند باشد؟ آیا اگر دلار روند کاهشی در پیش بگیرد بورس تهران هم روندی مشابه خواهد داشت یا اینکه حالا نوبت رشد بازار است از محل افزایش آرامش و اطمینان؟ بورس جوان و تحلیل گران جوان تر با داستان دیگری روبرو شده اند . در پس این همه نوسان وشلوغی در بازار، محاسبات و جلسات پیچیده ای در اتاق های آرام دفاتر شرکت های سرمایه گذاری و بازیگران اصلی بازار در جریان است.

واقعا فکر می کنید سال ۹۲ چگو نه سالی برای بورس تهران خواهد بود؟!