مفهوم ریسک و بازده، در سرمایه‌گذاری

در مطالب گذشتـه، ضمن بررسی تاريخچـه پيدايش بورس در ايران و جهان، و مزیت های سرمايه‌گذاري در بورس را به طور مفصل تشريح كرديـم. همچنين گفتيم كه در بورس اوراق بهادار، نوعي از دارايي با عنوان دارايي مالي يا اصطلاحا دارايي كاغذي خريد و فروش مي‌شود. سهام، اوراق مشاركت و ساير انواع اوراق بهادار، ازجمله اين دارايي‌هاي مالي هستند.

 ارزش دارايي مالي، به پشتوانه يك دارايـي ديگر تعيين مي‌شود.

براي مثال، ارزش سهام يك شركت به عملكرد شركت مذكور بستگي دارد و با بهبود و يا ضعف عملكرد شركت، ارزش سهام آن هم بالا و پايين مي‌رود.

بنابراين، در انتخاب يك دارايي مالي مثل سهام، توجه به اطلاعاتي كه مي‌تواند بر قيمت آن دارايي تأثيرگذار باشد، بسيار حائز اهميت است، چون تصميم‌گيري براساس اطلاعات مي‌تواند تا حد زيادي ريسك سرمايه‌گذاري شما را كاهش دهد. اما ريسك، چيست؟ و چطـور مي‌توان ريسك سرمايـه‌گذاري در بورس را كاهش داد؟

ریسک

در يك تعريف بسيار ساده، ريسك، احتمال محقق نشدن پيش‌بيني‌هاست. براي مثال، فرض كنيد قيمت سهام شركت الف در حال حاضر 150 تومان است. شما پيش‌بيني مي‌كنيد كه قيمت سهام اين شركت در ماه آينده به 160 تومان برسـد و براساس اين پيش‌بيني، اقدام به خريد سهام مي‌كنيد. در اينجا دو حالت ممكن است رخ دهد: يا سهام مزبور در ماه آينده به 160 تومان يا بالاتر از آن مي‌رسد كه در اين صورت شما ريسك سرمايه‌گذاري را با موفقيت پشت سر گذاشته‌ايد و به اصطلاح ريسك سرمايه‌گذاري شما صفر بوده است يا اينكه پيش‌بيني شما محقق نمي‌شود و سهام آن شركت با قيمتي كمتر از آنچه پيش‌بيني كرده بوديد، به فروش مي‌رسد.

مثلا در ماه آينده قيمت سهام مزبور به 155 تومان مي‌رسد. در اين صورت پيش‌بيني شما با 50 درصد عدم موفقيت همراه بوده است. بدين ترتيب مشخص مي‌شود كه تعريف ديگر ريسك، احتمال عدم موفقيت است.  هر اندازه احتمال عدم موفقيت در سرمايه‌گذاري بيشتر باشد، اصطلاحا ريسك سرمايه‌گذاري بيشتر خواهد بود.

بنابراين، با دقت در مفهوم ريسك مي‌توان به دو نكتـه اساسي پي برد:

1-    پيش‌بيني صحيح نقش بسيار زيادي در كاهش ريسك سرمايه‌گذاري دارد

2-    چون لزوما همواره پيش‌بيني‌ها بطور كامل منطبق بر واقعيت نخواهد بود،

لذا فردي كه قصد دارد با خريد سهام در بورس سرمايه‌گذاري كند، بايـد توانايي پذيرش ريسك را داشته باشد.

البته در آينـده، بيان خواهيم كرد كه در سال‌هاي اخير و با طراحي برخي شيوه‌هاي جديد سرمايه‌گذاري در بورس، امكان سرمايه‌گذاري بدون ريسك در بورس هم براي افراد فراهم شده است. اما به هر حال، بايد توجه داشت كه موضوعـي تحت عنوان ريسك، همواره بايد در سرمايه‌گذاري‌ها مدنظر قرار گيرد.

بازده

اما در كنار مفهوم ريسك، مفهوم ديگري نيز همواره در ادبيات سرمايه‌گذاري مورد استفاده قرار مي‌گيرد؛ مفهومي به نام بازده.  منظور از بازده، درآمد حاصل از سرمايه‌گذاري است. در برنامه‌هاي قبل، توضيح داديم كه فردي كه سهامي را خريداري مي‌كند، از دو محل،كسب درآمد مي‌كند: اول دريافت سود نقدي سالانه و دوم، درآمد ناشي از افزايش قيمت سهام. مجموع اين دو را بازده مي‌گويند.

برای مثال

فرض كنيد فردي، سهام شركتي را به قيمت 150 تومان خريداري مي‌كند. اگر اين شركت در پايان سال، به ازاي هر سهم،  15 تومان سود نقـدي به سهامدارانش بدهـد و قيمت سهم هم در پايان سال، به 195 تومان برسد، بنابراين بازده سرمايه‌گذاري فرد در مجموع 40 درصد بوده است، 10 درصد بازده ناشي از دريافت سود نقدي و 30 درصد بازده ناشي از افزايش قيمت سهام.

فرض كنيد شما به جاي خريد سهام يك شركت، اوراق مشاركت را از بانك خريداري كرده‌ايد

و نرخ سود سالانه اوراق مشاركت هم 20 درصد تعيين شده است.

مشخص است كه بازده سرمايه‌گذاري شما در يك سال از طريق اوراق مشاركت 20 درصد خواهد بود.

 در واقع، در اوراق مشاركت، برخلاف سهام، قيمت خود اوراق مشاركت ثابت است و سرمايه‌گذار،

فقط سود ثابتي را در فواصل زماني تعريف شده دريافت مي‌كند.

سؤالي كه مطرح مي‌شود اين است كه:

چرا بايد يك نفر سهامي را خريداري كند كه 40 درصد بازده دارد ولي فرد ديگري به 20 درصد بازده راضي مي‌شود؟

اگر از شما چنين سؤالي را بپرسند، چه جوابي داريد؟ احتمالا پاسخ مي‌دهيد:

-  از كجا معلوم كه سهام شركت موردنظر، حتما 40 درصد بازدهي داشته باشد؟

- اگر قيمت سهم برخلاف پيش‌بيني‌ها، به 195 تومان نرسيد، چه مي‌شود؟

- اگر شركت سود نقدي كمتري از مقدار پيش‌بيني‌ شده توزيع كرد، تكليف چيست؟

- خريد اوراق مشاركت، حداقل اين تضمين را دارد كه قطعا 20 درصد بازدهي به دست خواهد آمد و پاسخ‌هايي از اين دست.

اما با وجود همه اين ترديدها،

بسيارند سرمايه‌گذاراني كه ترجيح مي‌دهند بجاي دريافت بازدهي 20 درصدي بدون تحمل ريسك،

ريسك بيشتري را متحمل شوند و در ازاي پذيرش اين ريسك، بازدهي بيشتري بدست آورند.

به همين علت است كه به بازده، پاداش ريسك هم مي‌گويند؛

يعني كسب بازدهي بيشتر، در ازاي پذيرش ريسك بيشتر و كسب بازدهي كمتر، در ازاي پذيرش ريسك كمتر.

در مطالب آتی، بيشتر درباره رابطـه ريسك و بازده و نقش آن در سرمايه‌گذاري صحبت مي‌كنيم.